al-Tirmidhī's Method of Tafsīr of the Qur’ān (Specific to Abwāb al-Tafsīr)

Erken dönem hadis eserlerinin “Kitâbü’t-tefsir" bölümlerinde bulunan tefsir rivâyetlerinin Kur’ân’ın anlaşılmasına hangi yönden katkıda bulunduğu ve nasıl bir metodu izlediği araştırma konusunu oluşturmuştur. Bu nedenle çalışmada, Tirmizî’nin (ö. 279/892) “Ebvâbu’t-Tefsiri’l-Kur’ân” bağlamındaki rivâyetlerinde takip ettiği Kur’ân yöntemi ele alınmıştır. Zira Tirmizî, tefsire dair rivâyetleri Câmi’ adlı eserinde ayrı bölümde toplayan muhaddislerin önde gelenlerindendir. O, Câmi’i’nde, Eb-vâbü’t-Tefsiri’l-Kur’ân, Fezâilu’l-Kur’ân Kıraât bölümlerine yer vermiştir. bazı sûreler hariç Mushaf tertibine göre tekrarlarla birlikte ilgili bölümüne almıştır. Tefsir kısmı 44. bö-lüm olup konularına (ale’l-ebvâb) tertip edilmiştir. bâb başlıklarının oluşturulmasında âyet-lerden çok az sayıda yararlanmış; âyetlerden fikhî çıkarımlarda bulunmuş bölümüyle daha sahabenin gelenleriyle, tâbiînden gelen nakillere Bölümünde isnad raviler hakkında çeşitli değerlendirmelerde bulunmuş, yapılan tartışmalara de-ğinmiş, ihtilaflı durumlarda ise tercih yapmıştır. Naklettiği âyetlerle açıklamalar yapmış kimi zaman bunların farklı tariklerine işaret etmiş, rivâyetlerin varyantlarını illetlerini belirtmiştir. Tefsirle konularda rivâyet metodunu kullanan hadisçi kimliğini yorumlarına yansıtan bölümü, metod muhteva bakımından alınmış eserin genel niteliklerine değinilmiştir. bağ-lamda ilmini ihtiva eden bölümlerin bulunması birçok özgün vasfı nedeniyle Câmi‘i’n bâbı, incelenmeye değer bulunmuştur. Cami’i, Buhârî’nin Sahih’i 256/870) ile mukayese yapılmıştır. Hadis kitaplarında ilk müstakil bölümlerinin yazma geleneğinin Sa’id b. Mansûr 227/842) başlayıp Buhârî Tirmizî devam ettirildiği söylenmiştir. Müslim’in 261/875), al-Nasā’ī’s 303/915) es-Sünenü’l-Kübrâsı Câmi‘i’nde olduğu gibi külliyatında verilmiştir. Döküman analizi yönteminin kullanıldığı bu Kur’ân’ı yorumlama, âyetlerin lafzî özelliklerine ait belirtme, usulü-ne açıklama yapma, hadislerin sıhhat derecelerini fıkhî görüşlere verme, cerh-ta’dîl sened tenkidini yapma hususlardan dolayı Bölümündeki anlayışının niteliklere sahip kanaatine varılmıştır.